Voor het Filosofisch Café van zondagmiddag 27 januari 2013 heeft Kronoz Miriam van Reijen uitgenodigd om een inleidende lezing over Spinoza te houden.

Geboren in Amsterdam in de 17e eeuw als tweede generatie allochtoon, wordt Spinoza nu 'onze grootste Nederlandse filosoof' genoemd. Er is vandaag de dag sprake van een opmerkelijke heropleving van de belangstelling voor Spinoza. Hij is opgenomen in de officiële Canon van Nederland. In de 17e eeuw leidden zijn godsopvatting en zijn Bijbelkritiek tot veel weerstand en zelfs tot het verbieden van zijn boeken, zowel door de Staten van Holland als door de kerkelijke autoriteiten.

In deze lezing komen na een algemene inleiding, twee andere onderdelen van zijn filosofie aan de orde die nu meer aandacht krijgen dan in zijn eigen tijd: zijn mensbeeld en zijn politieke filosofie. Spinoza gaat zowel in zijn wijsgerige antropologie als in zijn politieke filosofie uit van de mens zoals hij is en niet zoals hij zou moeten zijn of zoals we zouden willen dat hij was. En dat uitgangspunt zal blijken verregaande praktische gevolgen te hebben, zowel voor het alledaagse individuele leven, als voor het menselijk samenleven.

De mens is voor de realist en naturalist Spinoza geen rationeel, maar een passioneel wezen. De geest is gewillig, maar het vlees is sterk(er). De rede vermag niets tegenover de passies tenzij ze zelf tot passie wordt, zo stelt hij in zijn Ethica. Toch ziet Spinoza een mogelijkheid om van de slavernij van de passies (lijden) te komen tot een gelukkig leven (leiden) vanuit de rede. Dit onderdeel van zijn filosofie behelst in essentie een 'moderne' motivatietheorie: Hoe word je van een extrinsiek gemotiveerde en dus gedwongen lijder, een intrinsiek gedreven leider?

Daarnaast wordt zijn naam ook geregeld genoemd in de media en in politieke discussies als het gaat over de verhouding tussen godsdienst en politiek, de multiculturele samenleving, tolerantie en vrijheid van denken. Spinoza had hier al een radicale mening over. De overheid moet het laatste woord hebben in godsdienstige zaken. Hij stelt geen enkele grens aan de vrijheid van denken, spreken en publiceren en heeft een verrassend standpunt over kwetsen en beledigen. In de lezing van Miriam worden zijn argumenten voor dit radicale standpunt uiteengezet en vergeleken met de praktijk in Nederland 350 jaar later.

Miriam van Reijen (Breda,1946) is afgestudeerd in de Sociale Filosofie en Ethiek (Nijmegen, 1974) alsmede in de Cultuur- en Godsdienstsociologie (Nijmegen, 1983). Van 1973 tot 1985 was zij onder andere wetenschappelijk medewerker filosofie aan de medische faculteit van de Katholieke Universiteit Nijmegen en docent aan diverse hogere beroepsopleidingen, o.a. voor maatschappelijk werkers en voor architecten.

Na een verblijf van 6 jaar in Nicaragua woont en werkt zij sinds 1990 weer in Breda. Vanaf 1996 is zij werkzaam als docent aan de Senioren Academie Brabant (HOVO) van de Universiteit van Tilburg. Van 1998 tot 2011 was zij ook als docent Filosofie en Ethiek verbonden aan de Academie voor Sociale Studies van Avans Hogeschool te Breda en aan de opleiding Social Work van Fontys Hogeschool te Tilburg en Eindhoven.

Miriam houdt zich al jaren intensief bezig met Spinoza; in het bijzonder met de relatie tussen zijn theorie van de passies en zijn politieke filosofie, waarop zij 21 juni 2010 promoveerde aan de Universiteit van Tilburg. Zij is bestuurslid van de Vereniging Het Spinozahuis en van de Vereniging voor Filosofische Praktijk. Van 1998 tot 2008 leidde zij een eigen socratisch Filosofisch Café in Breda en nog steeds leidt zij incidentele filosofische café's in Vlaanderen en Nederland.

Met ingang van het cursusjaar 2010-2011 verzorgt zij als hoofddocent op de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden een opleiding Filosofie in de Praktijk met de mogelijkheid tot verschillende specialisaties: filosofisch consulent, socratisch gespreksleider en kinder- en jongerenfilosoof.

Na afloop van de lezing is er gelegenheid tot het stellen van vragen en voor discussie.