Voor het Filosofisch Café van zondagmiddag 28 oktober a.s. heeft Kronoz Sjoerd van Tuinen uitgenodigd. Sjoerd is universitair docent wijsgerige antropologie aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij zal een lezing houden over ressentiment in onze tijd.

"Wie hersens en hart heeft moet ontevreden zijn." Menno ter Braak opende met dit citaat van Anton Mussert in 1937 zijn essay Het nationaal-socialisme als rancuneleer. Hij zag de NSB als een beweging die werd gemotiveerd door ressentiment en verbaasde zich erover dat de betekenis van dit fenomeen voor onze cultuur nooit in zijn volle omvang is gewaardeerd.

Ressentiment is het wraakgevoel dat voortkomt uit onmacht en zich uitdrukt in morele verontwaardiging. Er is vaak gedacht dat het de belangrijkste drijfveer was achter de Franse revolutie en de emancipatieprocessen die daarop volgden. Uiteindelijk zouden deze echter tot een volwassen democratie hebben geleid waarin de voedingsbodem voor ressentiment is uitgeput.

Maar met de opkomst van het populisme, de klaag- en claimcultuur en het radicaliserend fundamentalisme, lijkt het probleem van het ressentiment terug van weggeweest. Ook in het publieke debat - van filosofen als Rob Wijnberg, Sjaak Koenis en Sybe Schaap tot politici als Geert Wilders en Jack Biskop - is het begrip ressentiment bezig aan een opmars. Vreemd genoeg wordt het begrip daarin echter zonder uitzondering gebruikt op een moralistische manier die haaks staat op de a-morele bedoelingen van de uitvinder ervan, Friedrich Nietzsche.