Hegel: Logik, Natur, Geist
2013 is natuurlijk het Hegeljaar bij uitstek: sinds april jl. is de eerste integrale Nederlandse vertaling van de Fenomenologie van de Geest te koop in onze boekhandel.
Een mooi eerbetoon aan Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831), die zich in dit boek ontpopt als een existentialist avant la lettre. Kierkegaard, Heidegger, Sartre en vele anderen, vonden in de Fenomenologie hun inspiratie.
Het is geen gemakkelijke kost. Wie zich zonder voorkennis in Hegel wil verdiepen, doet er goed aan, eerst een Inleiding in huis te halen.
De hoofdmoot van een populair boekje over deze beroemde Pruisische staatsfilosoof betreft bijna altijd een uitleg van de Fenomenologie. De Filosofie van het Recht en de Filosofie van de Geschiedenis komen vaak ook aan de orde; dat helpt om de blik te verruimen en de kern van Hegels gedachten te bevroeden. Echter, zijn 'Logica' blijft vaak onderbelicht ('...de beperkte ruimte van dit boekje staat niet toe ...', etc.)
Het wordt nogal eens vergeten: de grote meester zelf beschouwde zijn Fenomenologie als slechts een begin, een opstapje naar het 'echte werk', dat is te vinden in De Wetenschap van de Logica (voor het eerst verschenen in 1816 en herschreven ten behoeve van deel I van De Encyclopedie der Filosofische Wetenschappen. Voor onderzoek gebruikt men meestal deze laatste, in 1827 nog herziene tekst uit de Encyclopedie en spreekt dan van: De Kleine Logica of simpelweg: De Logica). Hegels Logica omvat de Ontologie, de Metafysica en ook de leer van het Begrip, waarin respectievelijk het Zijn, het Wezen en het Begrip zich bewegen op de dynamiek, het ritme van de dialectiek (these, antithese, synthese).
Elke inleiding zou dus op z'n minst iets zinnigs moeten zeggen over zowel de Fenomenologie als de Logica.
Logica en Fenomenologie horen bij elkaar als hemel en aarde. In mijn lezing komt de Logica ruimschoots ter sprake. Daarna gaan we in op een belangrijke 'dialectische triade': Logik, Natur, Geist.
Op basis van ons diepere inzicht kunnen we, tot slot, 'Hegels essentie' vergelijken met die van andere filosofieën en levensovertuigingen: dit zou het begrip en respect voor elkaars standpunt positief kunnen beïnvloeden.
Pieter Rijkels (1949)
Behaalde zijn HBS-B diploma in Schiedam en studeerde economie op de EUR in Rotterdam. Hij is daarna tot 2010 werkzaam geweest als fiscaal manager bij grote Amerikaanse bedrijven.
|